Debat 9 oktober in De Balie met vlnr Hans Vijlbrief, Jurgen Nobel, Bastiaan Meijer, Hanneke Steen en Habtamu de Hoop. Screenshot De Balie
Miljarden voor woningbouw, een nieuwe stad in het Markermeer, afbouw van de hypotheekrenteaftrek en een snelle aanleg van de Lelylijn. Moesten we het levendige verkiezingsdebat in het Amsterdamse debatcentrum De Balie op donderdag 9 oktober samenvatten, dan kwamen we tot deze plannen. Vijf kandidaat-Kamerleden van CDA, GroenLinks-PvdA, VVD, D66 en SP discussieerden op uitnodiging van politieke jongerenorganisaties over oplossingen voor de wooncrisis. Voor de debatnaam leenden de organisatoren de bekende woorden van de Amsterdamse volkshuisvester Jan Schaefer: “In gelul kan je niet wonen.”
"Als je nu dat besluit neemt, ligt IJstad er over tien jaar. Als je erover blijft zeiken, komt die stad er nooit”
Deze slogan inspireerde D66-Kamerlid Hans Vijlbrief tot een opmerkelijke uitspraak: “We moeten een beetje af van de vraag hoe realistisch plannen zijn.” Hij is niet onder de indruk van de kritiek van deskundigen op het D66-plan voor IJstad, een nieuwe stad met zestigduizend woningen in het Markermeer tussen Amsterdam en Almere: “Er moeten anderhalf miljoen woningen worden gebouwd tot 2040. De enige manier waarop dat kan, is dat je ook in het groen bouwt. Als je nu dat besluit neemt, ligt IJstad er over tien jaar. Als je erover blijft zeiken, komt die stad er nooit.”
Ook opvallend was de bouwen-bouwen-bouwen-uitspraak van SP-kandidaat Bastiaan Meijer. Hij verkiest kwantiteit boven kwaliteit. Op de vraag of hij heel veel duurzame woningen of heel veel goedkope woningen wil bouwen, koos hij onomwonden voor de tweede optie: “Heel veel goedkope woningen bouwen. Want dat is echt heel hard nodig. En dan komt die verduurzaming daarna wel.”
Noord/Zuidlijn
Saillant waren de lauwe reacties van enkele sprekers op de vraag van gespreksleider Katarina Schul of de Noord/Zuidlijn moet worden doorgetrokken naar Schiphol. Het verleidde Hanneke Steen, nummer 2 op de CDA-kandidatenlijst, tot een pleidooi vooral eerst eens gehoor te geven aan de wensen elders in Nederland: “Er zijn nog een hele hoop middelgrote steden in ons land die niet aan hele grote lange spoorlijnen liggen. Ook die gebieden moeten ontsloten worden. Ook daar moeten mensen wonen.”
“Dit kabinet haalde €3 miljard uit de pot voor de Lelylijn. Dat is één van de vreselijkste dingen die dit vreselijke kabinet heeft gedaan”
Op dezelfde vraag antwoordde D66’er Vijlbrief dat de Lelylijn tussen Flevoland en Groningen voor hem de allerhoogste prioriteit heeft: “Dit kabinet haalde €3 miljard uit de pot voor de Lelylijn. Dat is één van de vreselijkste dingen die dit vreselijke kabinet heeft gedaan”, zei Vijlbrief, die eerder in het kabinet-Rutte IV verantwoordelijk was voor het herstelwerk na de aardbevingen door gaswinning in Groningen. “Het weghalen van die €3 miljard is woordbreuk en dat is heel lelijk. Het eerste wat wij in een nieuw kabinet zullen doen, is de financiering van de Lelylijn. Niet alleen voor Groningen, maar ook omdat je langs die lijn veel woningen kunt bouwen.”
Miljarden extra
De meeste partijen willen de komende kabinetsperiode extra investeren in woningbouw. Het verst gaat GroenLinks-PvdA. Deze partij wil daarvoor de komende tien jaar €36,6 miljard uittrekken. Kamerlid Habtamu de Hoop: “Wij zeggen niet alleen dat we 100.000 woningen per jaar willen bouwen, we trekken ook de portemonnee ervoor.” De Hoop wil terug naar de jaren tachtig. Toen ging 8 procent van de Rijksbegroting naar volkshuisvesting, waardoor jaarlijks meer dan 100.000 nieuwe woningen konden worden gebouwd. Op de vraag hoe hij de enorme budgetstijging gaat betalen, zei hij dat hij het bedrijfsleven zwaarder wil belasten.
“Wij zeggen niet alleen dat we 100.000 woningen per jaar willen bouwen, we trekken ook de portemonnee ervoor”
De beoogde investeringen zullen níet komen uit de afbouw van de hypotheekrenteaftrek, bezworen alle sprekers in de Balie. De €11 miljard die nu nog jaarlijks naar woningeigenaren gaat, moet via de inkomstenbelasting terugvloeien naar alle huishoudens. Een jonge vrouw in het publiek vroeg de politici wat zo’n generieke oplossing betekent voor de pechgeneratie die tussen 2015 en 2023 zonder basisbeurs een hoge studieschuld heeft opgebouwd: “Toen ik hoorde over het afbouwen van de hypotheekrenteaftrek, voelde ik de bui al hangen. Dan heb je al een hoge studieschuld en op het moment dat je net misschien een huis kunt kopen, wordt ook nog eens de hypotheekrenteaftrek stopgezet.”
Steun aan starters
Waar het de afgelopen maanden vooral ging over de gevolgen voor de hypotheeklasten van bestaande woningbezitters, erkenden de sprekers in De Balie dat een mogelijke afbouw van de renteaftrek juist voor starters op de woningmarkt eerlijk moet worden geregeld. Bijvoorbeeld door starters in ieder geval nog vijftien jaar aftrek te geven (D66) en ze met steun van de overheid goedkope leningen te gunnen (GroenLinks-PvdA).
VVD-kandidaat Jurgen Nobel voelde als enige niets voor zulke oplossingen: “Voor ons staat de hypotheekrenteaftrek als een huis. Door de genoemde alternatieven zullen mensen alleen maar afhankelijker worden van de overheid. Dan komen ze nog meer aan het staatsinfuus te liggen.” Nobel bekritiseerde het CDA “dat als een gek flirt met GroenLinks-PvdA” en tijdens kabinetsonderhandelingen tot een “steiler afbouwpad” zou kunnen komen. Christendemocraat Steen, die pleitte voor een zeer geleidelijke afbouw, reageerde luchtig op Nobels waarschuwing die potentiële CDA-kiezers moet terughalen naar de VVD: “Nu weten we met welke boodschap de heer Nobel hiernaartoe is gestuurd. Hij heeft zijn CDA-corvee weer gehad voor vandaag.”
RON VAN GELDEREN