Met commerciële energiebedrijven lukte het niet, dus gaat Amsterdam het zelf doen. Met netwerkbedrijf Alliander en Energie Beheer Nederland wil de gemeente een publiek Amsterdams warmtebedrijf oprichten. Wethouder Zita Pels: “Warmte is wat mij betreft een nutsvoorziening en hoort dus in publieke handen.”
Wethouder Zita Pels (duurzaamheid) hintte er al op toen de afgelopen jaren duidelijk werd dat het met commerciële bedrijven niet lukte om warmtenetten aan te leggen: wil Amsterdam van het gas af komen, dan zijn publiek warmtebedrijven de enige oplossing. En vandaag werd de eerste stap gezet om de warmtetransitie weer vlot te trekken: de Gemeente Amsterdam, netwerkbedrijf Alliander (enige aandeelhouders provincies en gemeenten) en Energie Beheer Nederland (EBN – eigendom van de Nederlandse Staat) gaan onderzoeken hoe zij een volledig publiek Amsterdams warmtebedrijf kunnen oprichten. Daartoe tekenden ze vandaag een intentieverklaring.
Om de warmtetransitie voor elkaar te krijgen, zijn warmtenetten voor Amsterdam onmisbaar: op veel plekken in de stad is het de beste manier om woningen zonder gasgestookte cv te verwarmen. Tot 2024 probeerden woningcorporaties, gemeente en energiebedrijven stadsverwarming van de grond te krijgen. Dat verliep moeizaam. En toen in dat jaar de prijzen voor stadsverwarming omhoog schoten, omdat energiebedrijven de kosten voor aanleg en onderhoud moesten uitsmeren over weinig gebruikers, klapte de samenwerking tussen de corporaties, gemeente en Vattenfall. Het energiebedrijf maakte begin dit jaar bekend zijn warmtenetten in Amsterdam wellicht te zullen verkopen. "Dat houden we natuurlijk ook in de gaten", zegt Guido Frenken, directeur Warmte en Waterstof bij Alliander-dochter Firan.
Niet wachten op Warmtewet
De partijen willen niet wachten op de Warmtewet, want, zegt Pels, "het klimaat heeft ook geen pauzeknop." Deze intentieovereenkomst moet volgens haar ook gezien worden als een oproep om die wet nu eens eindelijk te tekenen. "Wij doen alvast een stap naar voren, want we moeten hoe dan ook ons gasgebruik omlaag brengen. En dat niet alleen; als we geen warmtenetten kunnen inzetten, gaat de nieuwbouw er ook onder lijden. Dus tekenen die wet, niet wachten totdat alles tot in de kleinste details is gecheckt."
De Wet collectieve warmte (Wcw), die onder meer consumenten moet beschermen tegen hoge prijsstijgingen en voorschrijft dat warmtebedrijven voor 51 procent in overheidshanden moeten zijn, legt de boel al jaren min of meer stil. "Die wet moet er komen", benadrukt Herman Exalto, directeur Warmtenetten bij Energie Beheer Nederland (EBN). Dat staatsbedrijf, van oudsher betrokken bij olie- en gaswinning, maar nu vooral bezig met verduurzaming en schone energie, wordt in de wet naar voren geschoven voor de expertise en de financiering. Die financiering – lees: overheidsgeld – is nodig, want de aanlegkosten van de warmtenetten blijven hoog, ook als deze partijen het doen.
En betaalbaarheid is het allerbelangrijkste, benadrukken zij. Pels zei eerder al dat ze de rekening van de warmtetransitie in geen geval bij de inwoners gaat leggen. “Amsterdammers hebben behoefte aan betrouwbare en betaalbare warmte. Een volledig publiek warmtebedrijf kan stevig sturen op transparante en stabiele tarieven en daarnaast ruimte bieden aan de energiegemeenschappen van bewoners."
Amsterdamse warmte
In de Voorjaarsnota is geld genoeg gereserveerd voor warmtenetten, ook in de vorm van subsidies, zegt Exalto, maar dat komt pas los als de wet erdoor is. "Maar dat zou uniek zijn, een warmtebedrijf met lokale, Amsterdamse warmte. De bodem hier blijkt grotendeels geschikt voor aardwarmte, en dan heb je nog aquathermie en warmte van datacenters."
De partijen verwachten dat ze eind 2025, ruim voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2026, weten hoe het verder moet. Frenken denkt dat als ze samen dit voortraject doorkomen, dat dan het warmtebedrijf er wel komt. "Ik kan mij haast niet voorstellen dat het dan nog mis gaat. We staan hier nu natuurlijk niet voor niets." Het is wel zo dat warmtenetten maar een deel van de oplossing zijn. Frenken: "Warmtenetten zouden weer ruimte scheppen op het stroomnet om woningen te verwarmen in wijken of buurten waar warmtenetten minder voor de hand liggen. Warmtenetten zijn daarom een van de belangrijke fundamenten voor het energiesysteem van de toekomst."