Stichting Schoonschip werd in 2008 opgericht. Inspiratiebron was de geWoonboot, een geheel zelfvoorzienende woonark die door Woonstichting De Key was overgenomen van deltaWonen en een ligplaats kreeg op de NDSM-werf. Marjan de Blok van Schoonschip nam het initiatief om met een groep gelijkgestemden minimaal 25 zelfvoorzienende woonarken te ontwikkelen in Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO). Inmiddels is de groep belangstellenden uitgegroeid tot zestig mensen en is een wachtlijst ontstaan.

Marnix van de Poll is sinds de oprichting betrokken bij Schoonschip. Milieubewustzijn werd er bij hem thuis met de paplepel ingegoten. Hij merkte dat er weliswaar veel over klimaatverandering wordt gesproken, maar dat individuen bar weinig concreets doen om het tij te keren. “Ik wil iets constructiefs ondernemen. Met Schoonschip kan ik mijn ambities waarmaken. Niet dat je zo’n project even op een achternamiddag verwezenlijkt. Je moet over een heel lange adem beschikken. En dan nog besteed je heel veel vrije tijd en ook geld aan iets waarvan op het eind van de rit zomaar kan blijken dat het niet doorgaat. Maar daar gaan we overigens niet van uit.”

Sinds tweeënhalf jaar is Schoonschip in gesprek met bestuurders en projectontwikkelaars over eventuele locaties voor het duurzame woonbotendorp. Het Johan van Hasseltkanaal in Noord is als meest geschikte locatie uit de bus gekomen. De eerste fase van een haalbaarheidsonderzoek, waarvoor Schoonschip subsidie ontving van de provincie, is inmiddels afgerond. Van de Poll: “We zijn nu volledig op de hoogte van alle specifieke voorwaarden waaraan het project moet voldoen. Met die kennis starten we nu fase II. Daarin worden alle aspecten geconcretiseerd zoals financiering, stedenbouwkundig ontwerp en duurzaamheid. Hieruit volgt een compleet plan van aanpak dat we bij Noordwaarts gaan indienen.”

Kinderdrijfverblijf

Een eigen boot bouwen in het drijvende dorp is overigens niet alleen weggelegd voor ‘de happy few’, benadrukt Van de Poll: “Ons streven is dat er gebouwd gaat worden in vijf categorieën. De duurste boot kan meer dan vier ton kosten maar er kunnen bijvoorbeeld ook bestaande arken worden omgebouwd voor de laagste prijsklasse. We vinden het belangrijk dat er mensen met een verschillende achtergrond komen wonen. Verder streven we niet alleen naar ecologische, maar ook naar sociale duurzaamheid. Zo is er bijvoorbeeld het plan een ‘kinderdrijfverblijf’ te starten. Het moet geen gesloten gemeenschap worden. Integendeel, er moet een open interactie komen met de rest van de omgeving.”

De doelstellingen van Schoonschip zijn vastgelegd in een manifest dat door alle deelnemers is ondertekend. Een van die doelstellingen is om ‘zowel op groeps- als individueel niveau te streven naar bewustwording en positieve gedragsverandering’. Die gedragsverandering betreft het bewuster omgaan met energiebronnen.

Van de Poll tekent hier bij aan dat er geen rigide regels gaan gelden, maar dat bijvoorbeeld een elektrische auto delen met je buren een normale zaak is. “Je kunt mensen tot niets verplichten maar het gaat erom dat wij een verschil willen maken. Ongeveer 50 procent van ons energieverbruik betreft zaken rond wonen. Wanneer je duurzaam woont, heb je dus al de helft gewonnen. De overige winst willen we halen uit gedragsverandering.”

Schoonschip is inmiddels ook in gesprek met Waternet over een pilotproject  rond onder meer decentrale waterzuivering en energie opwekken uit water. Ook wordt onderzocht of het haalbaar is om vanuit een drijvende kas reststoffen te benutten voor lokale energie- en voedselproductie. De kosten voor zaken als zuiveringsinstallaties en zonnepanelen voor de woonarken worden gereduceerd door gezamenlijke inkoop.

Geen liggeld, wel erfpacht

De waterkavels in het Johan van Hasseltkanaal worden uitgegeven in erfpacht. De grondwaarde voor de hele kavel bedraagt volgens het prijspeil van 2012 ruim 2,5 miljoen euro. Er zijn verschillende termijnen waarop de deelnemers hun erfpachtcanon kunnen afbetalen. Volgens een woordvoerder van projectbureau Noordwaarts is een erfpachtconstructie mogelijk omdat hier sprake is van waterwoningen. Hierdoor heeft het project te maken met de normaal geldende regels van bestemmingsplan, Bouwverordening en Bouwbesluit. Voor deze constructie is ook gekozen bij de ongeveer zeventig waterwoningen op het Steigereiland op IJburg.

Dat de kavels in erfpacht worden uitgegeven vormt voor de deelnemers van Schoonschip geen belemmering. Marnix van de Poll: “Het maakt het allemaal wel duurder dan wanneer je bijvoorbeeld liggeld zou betalen zoals dat normaal gesproken voor woonboten geldt. Aan de andere kant heb je bij een erfpachtconstructie wel veel meer rechtszekerheid. Hoe dit uiteindelijk per kavel financieel uitpakt wordt nu allemaal berekend.”

Het wachten is uiteindelijk op een gunning van de kavels door projectbureau Noordwaarts. Een selectiecommissie bestaande uit ambtenaren die bij het project zijn betrokken en de adviseur duurzaamheid beoordelen de inschrijvingen op haalbaarheid en duurzaamheid. Aan de bouwgroep die als beste wordt beoordeeld, wordt per 1 maart 2013 een optie verleend om de waterkavel in erfpacht te krijgen. Nadat de optie is genomen moet binnen een door Noordwaarts gestelde termijn een schetsontwerp, voorlopig ontwerp en uiteindelijk definitief ontwerp ingediend worden dat voldoet aan de kavelregels.

Tot nu toe heeft alleen Schoonschip zich als bouwgroep ingeschreven. De woordvoerder van Noordwaarts sluit echter niet uit dat zich nog andere bouwgroepen aandienen. Marnix van der Poll is echter zeer optimistisch als het gaat om de kans dat Schoonschip de gunning binnenhaalt. “We zijn nu al zo ver gekomen en zijn inmiddels zo goed ingevoerd in de materie dat het eigenlijk niet mis kan gaan. Wat ons betreft is ons duurzaam drijvende dorp medio 2015 een feit.” Maar het stadsdeel moet wel eerst het aan het kanaal gelegen afvalstation verplaatsen. Anders mag er helemaal niet gewoond worden op die plek, duurzaam of niet.