Wie de Jan van Galenstraat afrijdt en de Ring kruist, ziet rechts een kolossaal gesloten gebouw dat zich met een strakke donkere gevel afkeert van de ringweg. Maar het door Claus en Kaan architecten ontworpen pand heeft twee gezichten. Want aan de andere kant oogt het met lichte bakstenen beklede gebouw met de naam De Tribune een stuk vriendelijker. Het is duidelijk dat aan deze zijde zich het leven in de nieuwe wijk Laan van Spartaan afspeelt. In de afgelopen jaren is daar een heel gemêleerde wijk ontstaan waarbij de voetbalvelden van VVA Spartaan – de club waar de legendarische doelman Jan Jongbloed ooit begon – het middelpunt zijn.
“Het heeft mij verbaasd hoe leuk ik het vind om in het weekend wakker te worden met het geluid van het fluitje van de scheidsrechter op de achtergrond,” zegt Marjon Colmans. Zij huurt sinds enige tijd een eengezinswoning aan de Fanny Blankers-Koenlaan en kijkt uit op de velden. “Het is ook grappig om groepjes kleine kinderen over het veld te zien rennen. Het geeft wat reuring, maar ook rust. En dat is het mooie van deze wijk: voor de deur is het stil, maar je zit zo in de drukte van de stad als je dat wil. En omdat ik vlakbij de Ring woon, ben ik met de auto ook zo de stad uit.”
Colmans had voor haar werk een tijd in het buitenland gezeten en is na terugkomst op zoek gegaan naar een geschikte woning in Amsterdam. “Deze woning voldoet helemaal aan mijn wensen. Ik heb voor een goede prijs een ruim huis over twee lagen en een dakterras in de luwte. Als de zon in de winter schijnt dan zit ik vaak buiten te genieten.”
Sport als ankerpunt
Hoewel het bijvoorbeeld in Engelse steden niet ongewoon is, komt het in Nederland nauwelijks voor dat een sportclub zo’n prominente plaats in een woonwijk inneemt. Volgens Anouk Roelofs, projectleider van Bouwfonds, heeft de gemeente ruim tien jaar geleden, toen de plannen voor het destijds verrommelde gebied gemaakt werden, als eis gesteld dat de voetbalclub terugkeerde in het gebied. “Daar hebben we op aangehaakt.”
Sport is dan ook een belangrijk onderdeel van de wijk geworden. Want naast de prominente aanwezigheid van de voetbalvelden is onlangs een hal voor badmintonvereniging B.V. Slotermeer opgeleverd die aan alle eisen voor topwedstrijden voldoet. In de Tribune is de klimhal van Mountain Network gevestigd. In dit complex wonen ook honderd topsportstudenten die gebruik kunnen maken van de faciliteiten van het klim- en fitnesscentrum. “Het is uniek, voor Amsterdam en ik denk voor Nederland dat je zoveel goede sportfaciliteiten zo dicht bij elkaar hebt,” zegt Floriaan Drewes van Mountain Network, “alleen Papendal steekt er bovenuit.”
De nadruk op sport is inderdaad opvallend. Op het Zeeburgereiland was ooit iets vergelijkbaars gepland met de voetbalvelden van Zeeburgia als middelpunt, maar die ambitieuze plannen werden ingehaald door de crisis.
Het enorme multifunctionele wooncomplex De Tribune aan de Ringweg A10 is nog gepland voor de crisis. Het markeert een einde van een tijdperk, stelde Friso de Zeeuw, hoogleraar gebiedsontwikkeling aan de TU Delft en werkzaam bij Bouwfonds, bij de opening van het pand in 2011: “Dit is inderdaad het hoogst mogelijke ambitieniveau op het gebied van gebruik, een verticale stad. Maar de investeringen zijn zo enorm, dat in de huidige tijd corporaties en ontwikkelaars dat niet meer aandurven.”
De crisis heeft wel invloed gehad op de oorspronkelijke plannen. Zo is de kantoorruimte uit de Tribune geschrapt toen duidelijk werd dat in Amsterdam een overaanbod dreigde. Roelofs: “Net op tijd hebben we besloten om de kantoren uit de plannen te halen. We hebben toen nagedacht over andere functies. Daardoor is naast de nadruk op sport ook meer aandacht voor zorg gekomen.” Zo heeft zorginstelling Cordaan een aantal kleinschalige woongroepen in de Tribune en zijn er ouderenwoningen gekomen. Daar pal naast is een roc-opleiding Zorg en Welzijn gekomen. De verschillende instellingen in de buurt hebben ook wat aan elkaar. Zo werken leerlingen van het roc in buurtrestaurant Coco´s Keuken, dat door welzijnsorganisatie Combiwel en Cordaan geëxploiteerd wordt, en sporten de drieduizend leerlingen van het roc bij Mountain Network. Drewes: “Als Circus Elleboog een internationale bijeenkomst heeft, dan komen al die artiesten hier bij ons iets eten.” En bewoners voetballen soms op de velden van VVA Spartaan, zegt bewoner Tonny Verwoert. “Met mijn kinderen trap ik wel eens een balletje op het oefenveld en met een groepje buren voetballen we iedere donderdagavond, gewoon voor de lol. Daar betalen we dan wel wat voor, maar dat is prima.”
Grote diversiteit
Verwoert is net als Colmans een tijdje Amsterdam uit geweest om vervolgens terug te keren naar Laan van Spartaan. Verwoert: “We kregen ons tweede kind en konden in Amsterdam geen geschikte woning vinden. Maar na een paar jaar Breda begon het toch weer te kriebelen en kwamen we via vrienden deze nieuwbouwwijk tegen. Het is ideaal dat de kinderen hier veilig kunnen spelen in het afgesloten hof waar ons huis aan grenst.” Verwoert is een van de actieve bewoners die samen verschillende buurtactiviteiten organiseren. “We hebben een Dag van Spartaan gehad met een marktje, een springkussen en een buffet in Coco’s Keuken. Het is leuk dat Circus Elleboog en Mountain Network dan ook meedoen. We willen er wat leuks van maken in onze nieuwe wijk.” Volgens de actieve bewoner is dat ook wel van belang omdat de diversiteit in de wijk erg groot is. “Het is leuk dat de samenstelling van de buurt heel verschillend is, maar het kost soms ook wel wat moeite om dan iets te vinden dat iedereen aanspreekt.”
Toch is die diversiteit uiteindelijk de kracht van de wijk, zegt Viviane Regout, directeur Investeren en Ontwikkelen van Ymere, dat het gebied samen met Bouwfonds heeft ontwikkeld. “Het past bij ons ideaal van de ongedeelde stad, waar dicht bij elkaar een mix is van mensen met verschillende achtergronden en waar leren, werken en recreëren samenkomen.”
Net als Roelofs denkt Regout dat een gebiedsontwikkeling op deze schaal, met 1100 woningen en 30.000 tot 40.000 vierkante meter voorzieningen ook in de toekomst mogelijk blijft. Roelofs: “Het gaat misschien allemaal wat minder snel en gezien de markt moet het in kleinere stukjes, maar ik denk dat het nog steeds kan. Ik wil ook blijven pleiten voor de ontwikkeling van wijken met verschillende functies.” Volgens Regout wil Ymere zich blijven inzetten voor die diverse wijken met verschillende soorten woningen en voorzieningen. “Voor ons is sociale huur wel een voorwaarde om mee te doen met de ontwikkeling van een gebied, maar wij hebben veel ervaring opgedaan met het maken van nieuwe wijken. Wij kunnen bijvoorbeeld meer een rol van regisseur in gaan nemen, dan dat we alles zelf doen. Tegelijkertijd willen wij ons ook niet alleen tot de bouw van sociale woningbouw beperken.”
Laatste loodjes
Laan van Spartaan voelt voor bewoner Verwoert eigenlijk al als een wijk die ‘af’ is. Toch zijn de ontwikkelaars met de gemeente en andere partijen in gesprek over hoe het laatste deel van de wijk afgemaakt kan worden. Zo wordt er gesproken met beleggers, met de organisatie van een school voor doven en slechthorenden en met een zorginstelling. Bovendien wordt gedacht aan het toevoegen van studentenwoningen.
Regout: “Er zijn nog vier gebouwen te gaan. We moeten daarvoor kijken wat mogelijk is. Daarnaast hebben nieuwe partijen die in willen stappen vaak ook weer hun specifieke wensen. Het probleem is dat het contract voor de crisis is gesloten terwijl nu behoefte is aan meer flexibiliteit. Aan het volgen van de markt. Maar dat vindt de gemeente vaak moeilijk omdat het eindplaatje dan niet direct duidelijk is. Zowel programmatisch als financieel.”
De bewoners willen ook graag dat de wijk wordt afgemaakt. Bewoonster Colmans vindt dat wel iets gedaan mag worden aan het braakliggende gebied. “Het ziet er nu niet erg prettig uit, er ligt veel troep, het is weinig aantrekkelijk. Het is te hopen dat ze het daar af gaan maken. Maar wat er nu gaat komen, daar is ons nog niks over verteld.”
Verwoert is wel tevreden dat er onlangs een extra ontsluitingsweg is aangelegd, waardoor nu een groter deel van de wijk eindelijk autoluw is geworden. Het zoveel mogelijk weren van auto’s van het binnengebied, maakt de wijk ruim en overzichtelijk. Roelofs: “Zowel auto’s als fietsen kunnen inpandig parkeren, waardoor op de straat veel ruimte is voor voetgangers en bomen.”
Toch oogt de nieuwe wijk ondanks de voetbalvelden nog wat stenig. Roelofs: “Het zal nog wat tijd kosten voordat de bomen zijn uitgegroeid maar over een paar jaar zal het binnengebied toch echt een groene uitstraling hebben.” Overigens is er meer aandacht voor groen. Zo komen er hangende tuinen bij een van de appartementencomplexen met sociale woningbouw en zijn er verschillende groene daken in het gebied.
Wat ontbreekt zijn winkels. Die zijn volgens Roelofs ook niet voorzien om concurrentie met de winkels aan het nabijgelegen Bos en Lommerplein te voorkomen. Maar omdat bewoners hebben gepleit voor een supermarkt om de hoek, is er nu toch een kleine buurtsuper gekomen. “Het is mooi dat we aan dat soort wensen toch gehoor hebben kunnen geven.”