De VNG heeft afspraken gemaakt met het Rijk om uit de asielcrisis te komen. De afspraken gaan over de hele traject van asielopvang tot huisvesting en integratie. Daarbij hebben de gemeenten toegezegd dit jaar nog 20.000 statushouders te huisvesten. Dat is ruim de helft meer dan waarvoor ze al op rol stonden gezien hun taakstelling inclusief opgelopen achterstanden. Gemeenten krijgen voor alle extra maatregelen volledige financiële compensatie, zo is de afspraak.
Gemeenten staan met deze toezeggingen voor een enorme zo niet onmogelijke uitvoeringsklus. Veel gemeenten hebben al een forse achterstand opgelopen ten opzichte van de huidige 'taakstellingen'. Zo had Amsterdam per 1 juli een achterstand van 457 te huisvesten statushouders. Volgens bestaande afspraken dienden de 344 Nederlandse gemeenten inclusief eerdere achterstanden dit jaar nog 12.849 statushouders (stand per 1 augustus) een woning aan te bieden. Dat worden er dus 20.000, een toename van 56 procent.
Draconische maatregelen nodig
Voor Amsterdam zou dit percentage betekenen dat de hoofdstad dit jaar naar schatting nog zo'n 1.700 statushouders zou moeten onderbrengen in plaats van 1.085 (taakstelling+achterstand per 1 augustus). Ter vergelijking: in heel 2021 bracht de hoofdstad 620 statushouders onder dak; in de eerste zeven maanden van dit jaar 374. Amsterdam zal kortom draconische maatregelen moeten nemen om enigszins in de buurt te komen van de VNG-afspraken. Maatregelen bijvoorbeeld zoals de gemeente Utrecht die nam door in de maand augustus alle vrijkomende sociale huurwoningen aan verblijfsgerechtigden toe te wijzen. Maar het asielakkoord biedt gemeenten ook de mogelijkheid een extra inspanning voor asielzoekers 'uit te ruilen' tegen huisvesting van statushouders. Amsterdam gaat duizend asielzoekers opvangen op een cruiseschip in het Westelijk Havengebied.
Momenteel wachten zo'n 15.000 statushouders in de asielopvang op huisvesting in gemeenten. Om extra huisvesting mogelijk te maken heeft het Rijk toegezegd belemmeringen weg te halen die gemeenten bij de bouw van tijdelijke huisvesting tegenkomen. Ook komt er snel geld beschikbaar voor het bouwen van flex- en tijdelijke woningen. De middelen die de landelijke overheid beschikbaar stelt voor inburgering (o.a. uitvoeringskosten en kosten onderwijsroute) worden voor 2022 en de komende jaren verhoogd en gemonitord, zodat deze kostendekkend zijn en blijven.
Zoutkamp
Om de situatie in Ter Apel te verlichten wordt onder meer een noodopvanglocatie geopend bij Kazerne Zoutkamp in de Groningse gemeente Hogeland. Het Rijk heeft ook toegezegd nu wel vaart te maken met de in 2020 vastgestelde Uitvoeringsagenda Flexibilisering Asielketen. En er komt structurele versterking voor COA en IND. Daarmee wordt het mogelijk om passende opvanglocaties te realiseren.
De laatste meetstand was per 1 juli na afloop van de eerste taakstelling van 2022. Alle gemeenten in kolom 5 met een getal onder 0 hebben geen achterstand.