Image

Vier termijnen diende Lex Scholten zijn Diemen. Sinds vorig jaar geniet hij van een AOW-uitkering. De gemeenteraadsverkiezingen zijn voor hem het goede moment om het stokje over te dragen aan een nieuwe generatie. “Het vak van wethouder is leuk. Het is dé plek om dingen voor elkaar te krijgen, maar nog eens een keer vier jaar is me te veel.”

Vanaf 2006 heeft hij zijn woonplaats zien veranderen. “We hebben veel woningen bijgebouwd voor gezinnen, ouderen, studenten en young-professionals.” Hij toont zich ingenomen met de groei die Diemen in die jaren heeft doorgemaakt. “Het gaat in ons woningbouwbeleid om meer dan een ruimer aanbod; kwalitatief gezien is ook een en ander bereikt. Met Holland Park hebben we een mooie stedelijke wijk gerealiseerd. Daar wonen niet alleen ontzettend veel expats, maar ook ouderen die dicht bij de stad willen wonen. En met de ontwikkeling van De Sniep hebben we veel gezinnen uit de regio een aantrekkelijke woning kunnen bezorgen.”

‘Overmoedige uitspraak’

Vier jaar geleden kondigde Scholten in NUL20 aan ‘mensen met een lager inkomen niet langer over te slaan’ en de sociale woningvoorraad met bijna elfhonderd woningen te laten groeien. Ondanks de goede politieke bedoelingen is dat aantal de afgelopen collegeperiode bij lange na niet gehaald, moet hij erkennen. “Dat was een overmoedige uitspraak, maar het is in de politiek altijd belangrijk ambitie te tonen. De afgelopen vier jaar zijn 140 nieuwe sociale huurwoningen opgeleverd. Er zijn 230 sociale huurwoningen in aanbouw genomen en we hebben voor zeshonderd woningen de bestemmingsplannen vastgesteld. Die nieuwe sociale huurwoningen komen er uiteindelijk wel, het duurt alleen wat langer. Vergeet niet; corporaties komen uit een financieel moeilijke tijd. De hoge verhuurderheffing en slechte financiële vooruitzichten maakten corporaties lange tijd heel voorzichtig.”

De ontwikkeling van een woningbouwproject is bovendien ingewikkeld en duurt al gauw acht tot twaalf jaar, benadrukt Scholten. “Binnenstedelijk bouwen geeft veel reuring en kabaal. Inwoners zijn heel vaak niet geneigd tot verandering. Ruimtelijke procedures duren daardoor lang. We waren als gemeente ook niet goed getraind in het omgaan met alle bezwaren. Maar draagvlak ontstaat niet door heel lang met iedereen te praten. Het is beter als een gemeente direct vanaf het begin een duidelijke positie inneemt. Dat hebben we met vallen en opstaan wel geleerd. Ook de politiek speelt daarin een rol. Een gemeenteraad moet op een gegeven moment de durf hebben om door te pakken. Verder is het eisenpakket vandaag de dag ontzettend omvangrijk; er moet uiteraard duurzaam, klimaatadaptief worden gebouwd. En het gaat bij ons vaak om gemengde projecten met koop- en huurwoningen in verschillende prijsklassen. Alleen al het vormen van de juiste combinaties vraagt van ontwikkelaars veel tijd.”

Slechte betaalbaarheid

Zorgen maakt hij zich over de betaalbaarheid van het huidige woningaanbod. “We kennen in Diemen een vrij groot segment vrijesectorhuurwoningen, maar die woningen zijn de afgelopen jaren enorm in prijs gestegen. Gezinnen die vijf jaar geleden voor onder de duizend euro een woning konden betrekken, betalen nu zeker 1.500 euro of meer. Middenhuurwoningen hebben we nauwelijks nog en betaalbare koopwoningen zijn er evenmin.”

Stel er was een vijfde bestuurstermijn; waar ligt dan de ambitie?

“Dan zou ik nog meer de nadruk leggen op betaalbare woningbouw. En veel meer aandacht besteden aan ouderenhuisvesting. Ouderen moeten worden verleid hun relatief grote woning te verlaten voor een beter passende woning in een voor hen vertrouwde omgeving. Daarvoor moeten in buurten kleinschalig woningen worden toegevoegd, anders verhuizen ze niet. Ook kan het helpen heel bewust met ouderen het gesprek aan te gaan over hun woonwensen.” Tegelijkertijd is Scholten heel eerlijk. Zelf denkt hij er ook niet aan zijn vertrouwde woonhuis te verlaten. Een woningaanpassing zal, zo denkt hij, mettertijd wel lukken.

Wel ziet hij in Diemen nieuwe huisvestingskansen voor ouderen. “Greystar wil de studentencampus in Diemen-Zuid uitbreiden door transformatie van een aanpalend kantoorgebouw. De gemeente is met de eigenaar in gesprek of een menging van jong en oud tot de mogelijkheden zou kunnen behoren. Er zijn al veel faciliteiten, die ook voor ouderen interessant kunnen zijn.”

Metropoolregio

Vanaf 2010 was Lex Scholten portefeuillehouder Wonen in de regio. Eerst in de Stadsregio Amsterdam, daarna acht jaar in de Metropoolregio Amsterdam (MRA). “Eerst was er de financiële crisis: wel veel plannen, maar geen investeerders. Daarna hebben we een geweldige explosie meegemaakt met een snel stijgende vraag en almaar hogere prijzen.”

Hij prijst de dialoog die de afgelopen jaren in de regio op gang is gekomen. “Daar ligt onze kracht. Het is belangrijk vanuit één gezamenlijke verstedelijkingsstrategie te werken, woningbouwprogrammering en eisen op elkaar af te stemmen en onderling kennis uit te wisselen. Het heeft even geduurd, maar ik ben positief over de vooruitgang die we boeken. Niet alleen bestuurlijk, ook ambtelijk. Gemeenten zijn weer met elkaar on speaking terms.”

Maar niet elk gesprek verloopt even soepel: “We zijn met elkaar in overleg over de woonkansen van praktisch geschoolden. Om files te voorkomen, moeten die mensen niet steeds verder van stedelijk gebied verwijderd raken. Daarover wordt heel verschillend gedacht.”

Verziekte markt

Heeft het nieuwe kabinet voldoende oog voor de nood in de MRA?

“Het kabinet steekt veel geld in symptoombestrijding. Met een minister voor Volkshuisvesting. Met wat extra geld voor nieuwbouw. Belangrijk. Er moet worden bijgebouwd en het voorgenomen kabinetsbeleid zal extra woningen opleveren. Maar bouwen is ook duur omdat we onvoldoende grip hebben op de grond en de grondprijzen. Dat extra geld komt straks goeddeels bij de grondeigenaren terecht. Soms is dat de gemeenschap, de gemeente, maar heel vaak ook niet.”

Naar zijn mening is de woningmarkt vanaf de Tweede Wereldoorlog met subsidies en regelingen zwaar verziekt. “De woningmarkt zal nooit een gewone markt worden van vraag en aanbod. De vraag wisselt vaak snel, aanpassing van het aanbod verloopt vervolgens ontzettend langzaam. Fiscale stimulansen verstoren de koopmarkt. We hebben de vrijehuursector ernstig verwaarloosd, met enorme prijsopdrijving tot gevolg. En de corporatiesector is gekortwiekt. Ik mis de fundamentele discussie over een andere marktordening, het realiseren van betere verhoudingen op de woningmarkt en het afschaffen van bijvoorbeeld de hypotheekrenteaftrek. Daar zal Hugo de Jonge niks aan veranderen, het kabinet plakt alleen pleisters.”

Juist om prijsopdrijving in de vrije sector te beteugelen, zou Scholten gemeenten graag extra bevoegdheden geven. “We doen in de Metropoolregio ons best het middensegment te verruimen. Dat lukt enigszins, maar die groei zal de prijsexplosie niet tegengaan. We krijgen in Diemen en elders in hoog tempo meer dure scheefwoners. Geef gemeenten de ruimte om voor een periode van tien jaar in te grijpen in de bestaande vrije huurmarkt. Beleggers zullen massaal piepen, maar niks doen heeft voor al die huurders desastreuze maatschappelijke gevolgen.”