De gemeente Amsterdam en corporaties hebben afgesproken met een gezamenlijke aanpak te komen voor schimmelwoningen. Die moet leiden tot een uniforme aanpak na een melding. En minder ergernis en overlast.
Mevrouw D. en haar dochter - ze blijven liever anoniem - wonen begane grond in een portieketageflat in de straat Braak en Bosch in Osdorp, Amsterdam Nieuw-West. In haar woning komt al jarenlang schimmel voor; eerdere meldingen bij de verhuurder hebben niet tot een oplossing geleid. Begin maart komt een consulent van !Woon langs. Hij maakt foto’s en een rapport. Hij meet op enkele schimmelplekken natte muren. Hij meet ook de ventilatie in de keuken, badkamer en het toilet. Er is vrijwel geen trek. Zijn conclusie in de gebrekenmelding op 23 maart aan woningcorporatie Stadgenoot: “Dit leidt tot een te matige afvoer van vochtige en ongezonde lucht in de woning en draagt bij aan schimmelvorming in diverse ruimtes. (..) Ten eerste verzoeken wij u alle schimmel in de woning te verwijderen. Voor de bewoners is het onleefbaar en ongezond. (...) Ten tweede verzoeken wij u de ventilatie in alle vertrekken op orde te brengen.”
De lijst met gebreken gaat nog even door.
Stadgenoot reageert. Begin mei verwijdert een aannemer alle schimmels in combinatie met enkele herstelwerkzaamheden. Ook wordt advies gegeven om schimmelvorming te voorkomen.
Wachten op de renovatie
Schimmel is een veelvoorkomende klacht, ook bij andere verhuurders. Oscar Vrij, teamleider West en Nieuw-West, ziet in de praktijk dat elke corporatie zo zijn eigen methodes heeft hoe daarop te reageren. “En bij allemaal gaan er dingen mis. We zien vaak dat de woningcorporatie iemand langs stuurt om de schimmel zoveel mogelijk weg te schrapen. En dat het daar dan bij blijft.”
Dat is vooral het geval als woningen op de rol staan voor sloop, renovatie of groot onderhoud, ook al kan dat nog jaren duren.
Voor de familie D. kwam in mei een hoopgevend bericht: de start van de renovatie van woningen is aanstaande. Ze hopen direct na de zomer duidelijkheid te krijgen.
De woordvoerder van Stadgenoot: “We zijn bezig om de benodigde 70 procent onder de bewoners op te halen. Wij zouden in het najaar graag starten met de renovatie. Aansluiting op stadswarmte zal niet eerder dan eind 2023, begin 2024 zijn.”
Deze flat wordt gerenoveerd; in de directe nabijheid wordt veel gesloopt en verdicht. Stadgenoot is voornemens alle 124 sociale huurwoningen en winkelruimtes in de complexen Hoekenes en Groenehuyzen te slopen. Daarvoor in de plaats komen 282 sociale huurwoningen (waarvan 6 rolstoelgeschikt) en 60 vrijesectorwoningen (huur of koop), winkelruimtes en een nieuw Huis voor de Wijk.
Programma Woningkwaliteit
Voor de goede orde: de stad kan een vergelijking met de jaren zeventig glansrijk doorstaan. Maar in delen van de stad is nog altijd veel achterstallig onderhoud. En tot de meest gehoorde klachten horen vocht en schimmel. Deze klachten kunnen de verhouding tussen huurder en verhuurder flink verzuren, zo blijkt uit emotionele optredens van huurders in consumentenprogramma’s en krantenreportages; eind 2019 leidt het zelfs tot de theatervoorstelling Het Schimmelparadijs. Inclusief nagesprek met de toenmalige wethouder Laurens Ivens.
Het was dezelfde wethouder die met het Programma Woningkwaliteit het onderwerp in 2016 op de politieke agenda plaatste. Er werden voorlichtingscampagnes op touw gezet, er kwam een meldpunt en sinds 2017 kan de gemeente handhavend optreden tegen vocht en schimmel. Verhuurders kunnen onder last van een dwangsom worden aangeschreven.
Maar nog altijd zorgen klachten over vocht, schimmel en ventilatie voor duizenden meldingen en vragen bij de Stichting !Woon, laat Oscar Vrij, weten: “Met een piek in de wintermaanden. Het is ingewikkelde materie: meestal ontstaat schimmel door een combinatie van bouwkundige factoren en wijze van bewoning. Daar waar het gaat om binnenklimaatproblemen valt het uiteen in de ventilatiemogelijkheden enerzijds en het gebruik daarvan anderzijds. Op beide valt in veel gevallen verbetering te behalen. Daarnaast is er de specifieke problematiek van krap wonende gezinnen.”
Nieuw initiatief
Ondanks het Programma Woningkwaliteit komt wethouder Pels met een nieuw initiatief om vocht en schimmel te bestrijden, althans voor de corporatiesector. Die moet leiden tot een uniforme aanpak na een melding. Hoe die aanpak eruit gaat zien wordt vastgelegd in de prestatieafspraken 2024-2027. Vooruitlopend daarop zijn al enkele werkafspraken gemaakt, gericht op snellere opvolging van een melding. Het streven is binnen twee weken een huisbezoek in te plannen. Daarbij wordt gekeken naar mogelijke oorzaken en worden oplossingsrichtingen met de huurder besproken. Bouwkundige oorzaken worden door de woningcorporatie opgelost, tenzij een pand bijna wordt gesloopt of gerenoveerd. Maar ook dan moet er wat gebeuren!
De woningcorporaties hebben toegezegd vóór de volgende winter de verbeterde aanpak op orde te hebben. “We gaan zorgen voor een goede doorverwijzing en opvolging van de klacht en gratis hulpmiddelen bij beginnende problemen. Ook zal bij een melding snel iemand langskomen die naar de klacht kijkt en helpt.”
Wantrouwen
Sinds 2017 is er de Handreiking vocht- en schimmelklachten van Aedes, de brancheorganisatie van woningcorporaties. Daarin staat een stappenplan vanaf de melding tot en met de nacontrole, en een checklist met preventieve maatregelen.
Vrij: “Corporaties pakken de problematiek zeker serieuzer aan dan een aantal jaren terug. Het probleem is dat het zo ingewikkeld is. Al te gestandaardiseerd helpt ook niet. Je kunt aan veel knoppen draaien, zeker wat bewonersgedrag betreft. Wanneer wel en niet een raam openzetten; helpt een extra haakje op een raam? Werkt en begrijpt men het ventilatiesysteem? Je moet echt meedenken. Daarbij moet de bewoner je wel vertrouwen. Dat doen ze zelfs bij onze consulenten soms al niet. Ook de voorlichting bereikt de corporatiehuurder lang niet altijd.”
Dubbel glas
Er is kortom nog veel winst te behalen. Bewonersgedrag is belangrijk, maar in een goed geïsoleerde woning met goede ventilatievoorzieningen is er minder kans op vocht en schimmel.
Dubbel glas helpt indirect ook, omdat met minder stookkosten de woning voldoende kan worden opgewarmd. Zo’n 100.000 woningen in Amsterdam hebben nog geen dubbelglas. De opgave is dan ook enorm. Vorig jaar had nog zo’n 14 procent van het Amsterdamse corporatiebezit een EFG-label, ruim 26.000 woningen. Dat zijn vaak - maar niet altijd - de woningen met meer kans op vocht- en schimmelproblemen. Volgens het Samenwerkingsvoorstel 2024-2027 van de AFWC kunnen de corporaties de komende vier jaar maximaal 15.000 van deze slecht geïsoleerde woningen aanpakken “en dan stretchen we ons organisatorisch maximaal en moet alles meezitten”.•