Verkenning van de rechtvaardige stad

Voor hun essay 'Verkenning van de rechtvaardige stad: stedenbouw en economisering van de ruimte' spraken stedenbouwkundigen Simon Franke en Wouter Veldhuis met tientallen deskundigen en betrokkenen, lazen boeken en rapporten en organiseerden een werkconferentie met professionals. Het resultaat is een helder geschreven stadsessay over de negatieve gevolgen van de markteconomie op de stad worden beschreven.

 

Voorzover er al iets bestaat als een 'rechtvaardige stad, wat is dat dan? Voor de auteurs is een belangrijk uitgangspunt dat in een rechtvaardige stad het stedelijk leven toegankelijk is voor iedereen. Ze stellen vast dat dit uitgangspunt in toenemende mate botst met de toenemende economisering - of in moderner jargon  'financialisering' - van de ruimte,  "waarin vastgoed alleen nog een beleggingsvehikel is met kwalijke gevolgen voor de diversiteit aan functies in de stad."

 

Volgens de essayisten wordt het succes van de stad gemeten in economische termen. Maar wat betekent bijvoorbeeld de zo bejubelde komst van medicijnagentschap EMA naar Amsterdam voor de kwaliteit van leven in de stad? De ruimte in de stad wordt door concurrentieslagen vermarkt aan de hoogste bieder wat leidt tot steeds hogere grond- en vastgoedprijzen, aldus de schrijvers. Daar wordt maar een beperkte groep beter van. Vermarkting leidt er bovendien toe dat de Nederlandse steden steeds meer een investeringsplek worden voor met name buitenlandse beleggers.

 

Het essay besteedt ook aandacht aan het verdwijnen van maatschappelijk vastgoed. 'In recente en huidige stedelijke transformaties lijken maatschappelijk vastgoed en publieke ruimte aan het kortste eind te trekken. Publieke gebouwen krijgen commerciële functies en rechtbank, postkantoor of stadhuis veranderen in hotel of winkelcentrum'. 

Er worden diverse Amsterdamse voorbeelden aangehaald, waarbij ook wordt geput uit het boek 'Het failliet van de Javastraat' van Jacqueline Schoemaker. Hierin wordt volgens de schrijvers 'een ontluisterend beeld geschetst van de bedrijfsmatige aanpak die vanaf 2008 is gehanteerd door gemeente en corporaties om deze straat te verbeteren. Daarin pasten de bestaande ondernemers en bewoners niet langer. Er werd een nieuwe kapitaalkrachtigere doelgroep aangeboord'. 
Dat stadsdeel en corporaties wellicht de neergang van de wijk, verdergaande criminalisering en dreigende ghettovorming een halt wilden toeroepen - we kunnen het ons nu niet meer voorstellen - blijft ongenoemd. Sindsdien mag 'de stad' zich verheugen aan een ongekende revival, met bijbehorende effecten. En die beperkt zich niet tot winkelstraten die te 'lijden' hebben gehad van verbeterprogramma's. Zie de prijsontwikkelingen in de Utrechtsestraat en de 'Negen straatjes'.