De belangrijkste doelstelling van Stadsherstel Amsterdam NV is het in stand houden van een goed functionerende stad. Om dat doel te bereiken worden bijvoorbeeld verkrotte panden opgeknapt. Maar Stadsherstel laat ook een gesloopt monument herrijzen zoals binnenkort de Haringpakkerstoren. Stadsherstel heeft in de ruim vijftig jaar van zijn bestaan bijna vijfhonderd panden verworven en gerestaureerd.

Als het aan directeur Wim Eggenkamp had gelegen, was het vijftigjarig jubileum vorig jaar opgeluisterd met de start van de herbouw van de Haringpakkerstoren op de kop van de Singel. Helaas zijn de benodigde vergunningen nog niet rond. Maar die toren komt er, ondanks de zes miljoen euro die de wederopbouw van de in 1829 gesloopte toren kost.

Eggenkamp: “Met de bouw van de Haringpakkerstoren krijgt het hele gebied een nieuwe impuls. Op de begane grond wordt een grand-café met terras gevestigd wat de levendigheid versterkt, De omliggende openbare ruimte wordt heringericht. En zo voldoen we ook bij dit project aan onze doelstelling: namelijk het goed laten functioneren van de stad.”

Stadsherstel werd in 1956 opgericht door een groep bezorgde zakenlieden die lid waren van de Amsterdamse Kring en die de binnenstad steeds verder zagen verkrotten. Inmiddels bevinden zich onder de aandeelhouders grote Nederlandse banken en verzekeraars en ook de gemeente Amsterdam heeft een aandeel, van 13,4 procent.

Dat weerhoudt Stadsherstel er volgens Eggenkamp niet van om de gemeente bij sloopplannen indien nodig een voet dwars te zetten. “Een mooi voorbeeld is het zogenaamde pestpandje op de hoek Passeerdersgracht/Prinsengracht. De gemeente wilde die hele hoek slopen en nieuwbouw neerzetten. Wij hebben toen net op tijd een aantal panden kunnen kopen, zodat die niet meer gesloopt konden worden. Nu is er slechts gedeeltelijk nieuwbouw gepleegd.”

Woonpanden onbetaalbaar

De eerste dertig jaar van zijn bestaan kocht Stadsherstel voornamelijk woonpanden. Eggenkamp: “Maar met het stijgen van de huizenprijzen zijn woonpanden voor ons onbetaalbaar geworden. De laatste jaren kopen we met name grote negentiende-eeuwse panden aan zoals kerken, industriële panden en een enkel schoolgebouw. Veel schoolgebouwen zullen de komende jaren leeg komen te staan en we gaan heel goed in de gaten houden wat de gemeente daarmee van plan is. Die gebouwen zijn vaak uit historisch oogpunt aantrekkelijk en uitermate geschikt om met weinig middelen om te bouwen tot kleinschalige werk- en kantoorruimten.”

Ondanks de enorme leegstand van kantoorruimte is alle 45.000 vierkante meter van Stadsherstel verhuurd. “We voeren geen maximalisering uit van de huurprijzen en onze kantoren en werkruimten zijn vaak in bijzondere panden ondergebracht. Dat trekt veel creatieve beroepsgroepen. Ook bezitten en beheren we veel winkelpanden en ook daar proberen we de huur zo redelijk mogelijk te houden. We hechten meer aan continuïteit in verhuur dan aan het ontvangen van hoge huren, waardoor je uiteindelijk een groot verloop en leegstand in de hand werkt.”

Stadsherstel heeft inmiddels een aantal exclusieve locaties verworven zoals de kerk De Duif aan de Prinsengracht, de Schellingwouderkerk in Schellingwoude en museumwerf ’t Kromhout in de Kruithuisstraat. Deze locaties worden verhuurd voor bijvoorbeeld trouwpartijen, concerten, recepties en lezingen, waarbij Stadsherstel zelfs kan zorgen voor de catering.

Stadsherstel NV fuseerde eind 1999 met het Amsterdams Monumenten Fonds. “We waren allebei vrij kleine organisaties met dezelfde doelstelling. Samen zijn we groter en kan er efficiënter en professioneler gewerkt worden.” Ook heeft Stadsherstel zijn grenzen verlegd. Had de organisatie eerst alleen panden in de Amsterdamse binnenstad, sinds enkele jaren is het aandachtsgebied uitgebreid naar het hele ROA-gebied. Zo kocht en restaureerde Stadsherstel een kerk in Diemen en een pand in Haarlem.

En ook Stadsherstel heeft vrienden. De ongeveer 2500 Vrienden van Stadsherstel doneren jaarlijks een minimumbedrag waarmee een deel van de restauratiewerkzaamheden betaald kan worden. Ook heeft deze vriendenvereniging 150.000 euro bij elkaar gebracht voor de herbouw van de Haringpakkerstoren.